انحصار وراثت

گواهی انحصار وراثت

درصورتی که ارزش ماترک متوفی کمتر از یک میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف بدون انتشار آگهی و دعوت از ورثه، در جلسه فوق‌العاده با توجه به اسناد و مدارک ارائه شده، گواهی انحصار وراثت را صادر می‌کند.
اگر در زمانی که فردی فوت می‌کند، همسر او باردار باشد نمی‌توان گواهی انحصار وراثت گرفت؛ یعنی اگر بچه‌ای درصورت زنده متولد شدن از متوفی ارث ببرد، باید صبر کرد تا این بچه به دنیا بیاید.
وصیت‌نامه هم جزو مواردی است که ممکن است وضعیت تقسیم اموال متوفی را تغییر دهد اما از نظر قانون، هر کس وصیت‌نامه‌ای از متوفی دارد باید در مدت ۳‌ماه به دادگاهی که آگهی انحصار وراثت را منتشر کرده، تحویل دهد. پس از گذشتن این مدت هر وصیت‌نامه‌ای داده شود از درجه اعتبار ساقط است.
اگر متوفی و وارثان ساکن یک روستا هستند، نیازی نیست آگهی انحصار وراثت در یک روزنامه کثیرالانتشار منتشر شود بلکه این آگهی باید یک‌بار و در یک روز در معابر و اماکن عمومی آن روستا نصب شود.

گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود

مطابق مقررات اگر ورثه اعلام کنند که شخص متوفی اموالی کمتر از 3 میلیون تومان دارد گواهی انحصار وراثت محدود صادر می شود که در این صورت نیاز به نشر آگهی نیست و اگر اعلام کنند اموال مازاد بر 3 میلیون دارد، گواهی صادر شده نامحدود است و فقط در صورت داشتن گواهی انحصار وراثت نامحدود است که می توان مال موروثی را انتقال رسمی داد.

مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت

• گام اول:

اخذ فرم مخصوص انحصار وراثت

اولین مرحله برای دریافت گواهی انحصار وراثت این است که فرم مخصوص درخواست این گواهی را تهیه کنید، از کجا؟ یک راست باید به شوراهای حل اختلاف بروید. اینکه به کدام شعبه شورا بروید هم مهم است. شما باید به شورای حل اختلاف شهری بروید که آخرین اقامتگاه متوفی بوده است. در اینجا می‌توانید فرم مخصوص را دریافت کنید. در این فرم باید اسامی افرادی که از متوفی ارث می‌برند را با مشخصات کامل و نسبت آنها با مرحوم بنویسید. کار با پر کردن همین فرم تمام نمی‌شود بلکه شما باید به ۲ محل دیگر برای تکمیل مدارک خود مراجعه کنید و دوباره با این فرم به شورای حل اختلاف برگردید.

• گام دوم:

تأیید وراث

در این مرحله باید سری به یک دفتر اسناد رسمی بزنید که معمولا در هر محله‌ای پیدا می‌شود. شما فرمی که از شورای حل اختلاف گرفته‌اید را به همراه گواهی فوت متوفی و همچنین اصل و کپی‌شناسنامه و کارت ملی‌ تمام وارثان باید به یک دفتر اسناد رسمی ببرید. یادتان باشد که در این مرحله ۲ شاهد هم که وارثان را می‌شناسند باید همراهتان باشند. در حقیقت این مرحله برای این است که دفتردار، شهادت‌نامه‌ای را تنظیم کند و شاهدان با دادن امضا و گواهی، وراث متوفی را به‌طور رسمی در همان فرم مخصوص تأیید کنند. این فرم ثبت‌شده، یکی از مدارکی است که شوراهای حل اختلاف در گام‌های بعدی از شما می‌خواهند.

• گام سوم:

ماليات ارث

باید تکلیف اموال و دارایی‌های فرد متوفی هم در این مرحله مشخص شود. وارثان باید فهرستی از اموال منقول و غیرمنقول باقی‌مانده تهیه کنند. بعد یکی از وراث باید به اداره دارایی مراجعه کند تا تکلیف مالیات بر ارث مشخص شود. این مالیات براساس قوانینی مشخص محاسبه می‌شود که با یک جست‌وجوی ساده اینترنتی می‌توانید نحوه محاسبه آن را بفهمید. فقط یادتان باشد که این مالیات براساس اینکه وراث چه نسبتی با متوفی دارند دریافت می‌شود.(در انتهای این مقاله می‌توانید با طبقه‌بندی وراث آشنا شوید.) بعد اداره دارایی به شما رسیدی می‌دهد که این رسید هم برای گرفتن گواهی انحصار وراثت لازم است.

• گام چهارم:

مراجعه به شورای حل اختلاف

فرم مخصوص انحصار وراثت که با امضای همه وراث و شاهدان در یکی از دفاتر اسناد رسمی ثبت شده، کپی برابر اصل شناسنامه وراث، گواهی فوت متوفی، کپی برابر اصل عقدنامه همسر متوفی، دادخواست گواهی انحصار وراثت و رسید گواهی مالیاتی یا همان مالیات بر ارث، مدارک مهمی هستند که شما باید تهیه کرده باشید و آنها را به یکی از شوراهای حل اختلاف تحویل دهید. یادتان باشد که حتما اصل شناسنامه وراث را به همراه داشته باشید. نکته دیگر هم این است که لازم نیست همگی ورثه شال و کلاه کنید و به شورای حل اختلاف بروید، یک نفر از وراث هم برای ارائه مدارک و دادخواست به شورای حل اختلاف‌برودکفایت می‌کند.

• گام پنجم:

مراحل انجام انحصار وراثت بدون شما

کار صدور گواهی انحصار وراثت را از این مرحله به بعد باید به شورای حل اختلاف بسپارید. حالا نوبت همان آگهی معرفی رسیده که احتمالا ‌در مورد آن چیزی شنیده‌اید و یا آن را در یکی از روزنامه‌ها دیده‌اید. مرجع قضایی پس از ملاحظه اسناد و مدارک که ارائه داده‌اید و با هزینه شما در یک روزنامه کثیرالانتشار، تقاضای شما را آگهی می‌کند تا اگر شخص متوفی، وارث دیگری داشته باشد با ملاحظه این آگهی به دادگاه مراجعه کند. پس از گذشت یک‌ماه از تاریخ نشر آگهی درصورتی که کسی به آن اعتراض نکند، بدون تشکیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث، گواهی انحصار وراثت صادر خواهد شد.

• گام ششم:

معترضان به انحصار وراثت

۲ گروه می‌توانند به گواهی انحصار وراثت صادر شده اعتراض کنند و دادگاه هم باید با تشکیل جلسه‌ای دیگر، تکلیف را مشخص کند.

گروه اول معترضان به انحصار وراثت

یکی از کسانی که می‌تواند اعتراض کند دادستان قضایی است؛ یعنی این دادستان اگر تشخیص دهد که فرد فوت شده وارثی ندارد و درخواست ارائه شده بی‌اساس است، می‌تواند به صدور این گواهی اعتراض کند.

گروه دوم معترضان به انحصار وراثت

افرادی هستند که فکر می‌کنند نامشان باید در میان وراث باشد و نیست یا گواهی انحصار وراثت به زیان آنها صادر شده است.
به هر حال هر یک از این ۲ گروه باید اعتراض خود را اعلام کنند و حق دارند که از رأی دادگاه، تقاضای تجدیدنظر کنند.

• گام هفتم

تقسیم ارث

با داشتن گواهی انحصار وراثت می‌توانید به شکل کاملا قانونی، سراغ تقسیم ارث بروید. بانک‌ها هم با وجود این گواهی به شما اجازه برداشت از حساب شخص متوفی را خواهند داد. فقط دانستن یک نکته در این زمینه مهم است؛ یادتان باشد درصورت متعدد بودن تعداد وراث، یا باید همه در زمان طلب اموال متوفی حضور داشته باشند یا اینکه همه وراث به یکی از ورثه‌‌، وکالت رسمی و محضری بدهند که به‌دنبال جمع‌آوری اموال برود. مسلما روش دوم از نظر صرف زمان و پیگیری کارها بسیار بهتر است. ملکی هم که به نام متوفی در اداره املاک ثبت شده باشد، با ارائه گواهی انحصار وراثت، به نام همه وارثان ثبت خواهد شد.

مدارک لازم جهت صدور گواهی انحصار وراثت

1. اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل شده آن
   لازم به ذکر است که پس از فوت متوفی موضوع و تاریخ فوت در سیستم الکترونیکی و یکپارچه اداره ثبت احوال کشور ثبت و پس از ابطال شناسنامه متوفی گواهی فوت او صادر و به ورثه تحویل داده می‎شود.
2. اصل شناسنامه و کارت ملی همه وراث متوفی همراه کپی برابر با اصل آن
   در صورتی که در زمان فوت نطفه‌ای منعقد شده باشد جنین نیز جزء وراث قرار می‌گیرد و می‌بایست در دادخواست مربوط قید شود. درصورتی که برخی مدارک هویتی ناقص باشد این نظر قوه قضاییه درباره آنرا در اینجا بخوانید.
3. استشهادیه محضری
   به این منظور اسامی کلیه وراث باید در فرم مخصوصی که توسط دادگستری در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد نوشته شود و توسط دو نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را می‌شناسند، در یکی از دفاتر اسناد رسمی امضا شده و امضای ایشان نیز توسط دفتر اسناد رسمی گواهی شود.در واقع در این مرحله فرمی که از شورای حل اختلاف گرفته‌اید را به همراه گواهی فوت متوفی و همچنین اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تمام وارثان باید به دفتر اسناد رسمی ببرید. در حقیقت این مرحله برای این است که دفتردار شهادت نامه‌ای را تنظیم کند و شاهدان با دادن امضا و گواهی وراث متوفی را به طور رسمی در همان فرم مخصوص تأیید کنند.
   درمورد گواهی انحصار وراثت خلاف واقع در این مقاله بخوانید.
4. تهیه لیست لیست اموال
   وراث باید لیست کلیه اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول متوفی را به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی ارائه کرده و رسید آن را دریافت کنند و همراه با تقاضای گواهی انحصار وراثت به مرجع صالح تقدیم کنند. در این مرحله صرفاً مشخصات متوفی و اموال و دارایی‌های وی در فرم مخصوصی به اداره دارایی اعلام می‌شود و نیازی به پرداخت مالیات نیست.
5. تنظیم دادخواست به خواسته صدور گواهی انحصار وراثت بر روی فرم چاپی دادخواست
   مرجع قضایی پس از ملاحظه اسناد و مدارک که ارائه داده‌اید با هزینه شما در یک روزنامه کثیرالانتشار تقاضای شما را آگهی می‌کند تا اگر شخص متوفی وارث دیگری داشته باشد با ملاحظه این آگهی به دادگاه مراجعه کند. پس از گذشت یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که کسی به آن اعتراض نکند بدون تشکیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث گواهی انحصار وراثت صادر خواهد شد.

مرجع صالح جهت صدور گواهی انحصار وراثت

مرجع صالح برای قبول درخواست گواهی انحصار وراثت شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی می‌باشد.
ورثه یا اشخاص ذی نفع درخواست خود را به صورت کتبی در فرم مخصوصی که در شورای حل اختلاف موجود است و در آن نام و مشخصات درخواست کننده، متوفی، ورثه و اقامتگاه آن‌ها و نسبت بین متوفی و وراث نوشته می‌شود تنظیم نموده و به شورای حل اختلاف تقدیم می‌کنند تا در شورا مورد بررسی قرار گیرد.

طبقات ارث

کسانی که از یک فرد متوفی ارث می‌برند از نظر شرع و قانون به ۳ طبقه تقسیم می‌شوند:

وراث طبقه اول که عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.
وراث طبقه دوم که عبارتند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها.
وراث طبقه سوم که عبارتند از: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها.
اگر در هر طبقه‌ای حتی یک نفر از ورثه در حال حیات باشد سبب می‌شود هیچ ارثی به دیگر طبقات‌ تعلق نگیرد. اگر در اصطلاحات حقوقی به کلمه «ترکه» یا «ما ترک» برخوردید بدانید که به معنی همان ارث یا دارایی فرد فوت شده است. این اصطلاح با اقتباس از آیه: «للرجال نصیب مما ترک الوالدان» به‌کار برده می‌شود. اینکه هر فرد از شخص متوفی چقدر ارث می‌برد بستگی به این دارد که فرد در چه طبقه‌ای از وراث قرار دارد.
توجه به این نکته ضروری است که زن و شوهر در طبقات سه گانه مذکور قرار نمی‌گیرند بلکه به صورت مجزا سهم الارث آن‌ها تعیین می‌گردد.

تقسيم ارث پدر

زمانی که پدر فوت می کند ابتدا در صورت زنده بودن همسرش ، سهم زن از ارث شوهر به وی پرداخت می شود . بعد از پرداخت مهریه زوجه و میزان سهم الارث او در صورت نداشتن فرزند یک چهارم به او ارث تعلق می گیرد و در صورت داشتن فرزند به زوجه یک هشتم ارث می رسد . ( چون رابطه زوجیت سببی است یعنی از طریق ازدواج خویشاوند شده اند سهم او اول پرداخت می گردد . )
بعد از آن نوبت به بقیه وراث می رسد . اگر متوفی دارای پدر و مادر باشد . و فرزند هم داشته باشد سهم هر یک از پدر و مادر متوفی یک ششم است و در صورتی که متوفی پدر یا مادر و یا هم پدر و هم مادر داشته باشد و فرزند نداشته باشد سهم مادر یک سوم و بقیه ترکه متعلق به پدر است .

تقسيم ارث مادر

بر اساس قانون، تفاوتی ندارد که متوفی زن باشد یا مرد.
در نتیجه اگر متوفی زن باشد و دارای فرزند؛ همان قانون ارث در مورد آن اجرا می‌شود و میزان سهم‌الارث فرزندان دختر و پسر مانند ارث بردن از پدر است. در نتیجه فرزندان دختر از ارث مادری هم نصف میزان ارث پسر و مانند ارث پدری را می‌برند.