نکته مهم در مورد سفته این است که این سند تجاری هنوز هم بعد از مدت زمان زیادی که از وجود آن می گذرد جایگاهی شبیه به چک پیدا نکرده و حتی قوانین و مقررات آن نسبت به چک برای بسیاری از مردم ناشناخته است.
در مورد تلفظ این عبارت نیز باید بگوییم با وجود اینکه در عرف از این سند تجاری با عنوان سَفته یاد می شود، اما سُفته صحیح است.
نکته مهم در مورد سفته این است که مبلغ تعهد داده شده در سفته باید در تاریخ مشخص و یا حتی عندالمطالبه پرداخت شود.
مبلغ ذکر شده در سفته تنها به کسی پرداخت می شود که سفته در وجه او صادر شده و اگر سفته بدون نام یا در وجه حامل ذکر شده باشد مبلغ سفته به کسی تعلق می گیرد که سفته در دست او باشد.
البته خوشبختانه سفته دارای سقف است و برای مثال یک سفته ده میلیون ریالی تنها همین اندازه تعهد مالی به همراه دارد. امکان درج مبلغ دلخواه مانند چک در سفته وجود ندارد. برای رسیدن به مبلغ دلخواه باید به همان اندازه سفته تهیه کنید.
جهت مطالعه قانون چک این مقاله را بخوانید
قوانین سفته
هنگامی که متعهد سفته حاضر نمیشود وجه آن را در سررسید پرداخت کند، دارنده باید آن را واخواست کند. اگر دارنده سفته به مدت ۱۰ روز از سررسید هم تحمل کرده و سفته را واخواست نکند، بلا اشکال است اما اگر بیش از ۱۰ روز بگذرد و بعد از این مدت، اقدام به واخواست کند، قانونگذار برخی مزایای اسناد تجاری را از وی سلب خواهد کرد. به عبارت دیگر، قانونگذار دارنده سفته را در چنین شرایطی، کاهل تلقی کرده و امتیازاتی را که به اعتبار تجاری بودن سفته، برای دارنده آن قائل شده بود، از وی ساقط میکند.
امتیازاتی که دارنده سفته به دلیل اهمال در اقدام به واخواست سفته از آنها محروم میشود:
عمده این امتیازات، مسئولیت تضامنی ظهرنویس سفته یا ظهرنویسان و صدور قرار تامین خواسته بدون پرداخت خسارات احتمالی است. البته دارنده سفته، تعهد و تکلیف دیگری هم دارد که که در صورت انجام ندادن آن نیز کاهل تلقی شده و دقیقا با همین ضمانت اجرا مواجه میشود. به این معنا که در مورد مسئولین صادرکننده سفته و ظهرنویسان که در ایران هستند، ظرف یک سال و در مورد آنهایی که در خارج از ایران اقامت دارند، ظرف ۲ سال باید به صورت قانونی اقامه دعوا کند. در غیر این صورت همانطور که بیان شد، دارنده سفته کاهل تلقی میشود و امتیازات ذکرشده نیز از وی سلب خواهد شد.
در بسیاری از موارد این پرسش میان افراد جامعه مطرح میشود که اگر از بدهکار، بابت ضمانت اجرای دریافت طلب خود سفته دریافت کنند، بهتر است یا چک؟ در این میان، برخی افراد تصور میکنند که اگر از فرد بدهکار، سفته دریافت کنند و وی در آینده از پرداخت طلب آنها امتناع کند، سفته از لحاظ ضمانت اجرای قانونی، سند معتبرتری محسوب میشود و به عقیده برخی دیگر، چک این ویژگی را دارد.
قانونگذار برای چک ضمانت اجرای بیشتر و قویتری قائل شده است
صرف نظر از این موضوع که سفته در موارد وعدهدار استفاده میشود و هنگامی که میخواهیم طلبمان را در موعد دیگری از فرد بدهکار وصول کنیم، سفته از وی اخذ میکنیم و نیز چک را معمولا برای یک طلب حال و صرفا به عنوان یک وسیله پرداخت از بدهکار دریافت میکنیم، به طور کلی قانونگذار برای چک ضمانت اجرای بیشتر و قویتری قائل شده است و اگر طلبکاری بابت طلب خود چک دریافت کند، مسلما تسهیلات قانونی بیشتری در اختیار خواهد داشت.
در قانون برای چک علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، ضمانت اجرای کیفری نیز پیشبینی شده است؛ گرچه در برخی موارد، ضمانت اجرای کیفری آن ساقط میشود. موارد تعیینشده در ماده ۱۳ قانون صدور چک، حقوقی است و جنبه کیفری ندارد اما به طور کلی، صدور چک بلامحل، جرم تلقی میشود و این اقدام علاوه بر اینکه دارای ضمانت اجرای کیفری است، ضمانت اجرای حقوقی هم دارد. این موضوع بدین معنا است که اگر صادرکننده چک یا همان بدهکار، بدهی خود را پرداخت نکرد، دارنده چک میتواند به اخذ گواهینامه عدم پرداخت از بانک محالعلیه اقدام و وجه چک را مطالبه کند همچنین قانونگذار به دارنده چک، این اختیار و امتیاز را داده است که برای وصول طلب خود، به دادگاه مراجعه نکند بلکه در دایره اجرای اداره ثبت، چک را به اجرا بگذارد. به این معنا که چک را، با وجود اینکه سند عادی است و نه رسمی، در حکم سند لازمالاجرا تلقی کرده است.
این موضوع بدین معنا است که به همان ترتیبی که معمولا اسناد رسمی لازمالاجرا از طریق دایره اجرای اداره ثبت قابل اجرا هستند، قبل از اینکه در خصوص استحقاق دارنده این اسناد به دریافت وجه آن سند، حکمی صادر شود از طریق دایره اجرا مستقیما به عنوان سند لازمالاجرا به اجرا گذاشته میشود.
سفته از طریق دایره اجرای اداره ثبت، قابل اجرا نیست
قانونگذار برای چک نیز چنین مزیتی را پیشبینی کرده اما در مورد سفته، فقط ضمانت اجرای حقوقی در نظر گرفته است. به این معنا که اگر شخصی سفتهای صادر کند و این سفته، در سررسید واخواست شود، صرفا دارنده آن میتواند از طریق دعوای حقوقی، وجه آن را مطالبه کند و حق طرح دعوای کیفری را نخواهد داشت. سند تجاری سفته از طریق دایره اجرای اداره ثبت، قابل اجرا نیست و تنها اقدامی که دارنده آن میتواند انجام دهد، این است که طی دادخواستی به دادگاه حقوقی، وجه آن را مطالبه کند و پس از صدور رای و قطعی شدن آن و صدور اجرائیه، قابل اجرا خواهد بود.
قوانین سفته در رابطه با امضا یا مهر صادر کننده
در صورتی که سندی مهر یا امضا نداشته باشد که بیانگر اراده انشانی صادر کننده است، سند عادی نیز محسوب نخواهد شد؛
تاریخ صدور سفته
با توجه به مقررات مربوط به برات در مواد ۲۲۳ و ۲۲۶ قانون تجارت، قید روز، ماه و سال تاریخ صدور سفته ضروری است و إلّا سفته اعتبار نخواهد داشت.
مبلغ سفته
بند ۱ ماده ۳۰۸ قانون تجارت تعیین مبلغ سفته را با تمام حروف ضروری دانسته است.
نام گیرنده وجه سفته
ذکر نام گیرنده وجه سفته در صورتی ضروری است که سفته در وجه شخص معین یا به حواله کرد باشد و اگر سفته در وجه حامل صادر شود، باید عبارت «حامل» در سفته قید گردد. در مورد اینکه آیا صادر کننده میتواند سفته یا برات را به نفع خود صادر کند، در بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. اگر چه ماده ۲۲۴ قانون تجارت این امر را در مورد برات مجاز اعلام کرده است.
تاریخ پرداخت سفته
مطابق بند ۳ ماده ۳۰۸ قانون تجارت، ذکر تاریخ پرداخت سفته در قوانین سفته ضروری است که با توجه به مقرّرات ذکر شده در مورد تاریخ پرداخت در برات، این تاریخ میتواند به رؤیت یا به وعده از رؤیت یا به وعده از تاریخ سفته و یا روز معین باشد.
مندرجات سفته
به موجب ماده ۳۰۸ قانون تجارت، سفته علاوه بر امضاء یا مهر، باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد: مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف، نام گیرنده وجه و تاریخ پرداخت باید در سفته مشخص باشد. پس طبق ماده ۳۰۸ قانون تجارت، سفته علاوه بر مهر یا امضاء باید دارای تاریخ باشد و علاوه بر این، طبق بند یک همین ماده، تعیین مبلغی که باید پرداخت شود، با تمام حروف ضروری است.
نام و نام خانوادگی گیرنده وجه، تاریخ پرداخت وجه، علاوه بر اینها، نوشتن نام خانوادگی صادرکننده، اقامتگاه وی و محل پرداخت سفته نیز ضروری است.
در صورتی که سفته برای شخص معینی صادر شود، نام و نام خانوادگی او در سفته آورده میشود، در غیر این صورت به جای نام او نوشته میشود در «وجه حامل».
در صورتی که نام خانوادگی یک شخص معین در سفته نوشته شود، این شخص طلبکار میشود و در غیر این صورت هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد، طلبکار محسوب میشود و میتواند در سررسید سفته، مبلغ آن را طلب کند و اگر سررسید درج نشود، سفته عندالمطالبه محسوب میشود و در سفته عندالمطالبه، صادرکننده باید به محض مطالبه، مبلغ آن را پرداخت کند، اما اگر مندرجات قانونی در سفته قید نشود، آنگاه چه میشود؟ متاسفانه قانونگذار در فصل دوم باب چهارم قانون تجارت که مقررات مربوط به سفته را بیان میکند، به ضمانت اجرای عدم ذکر مندرجات مندرج در ماده ۳۰۸ اشارهای نکرده است، اما در قوانین خارجی به این نکته اشاره شده است.
مثلا در قانون تجارت فرانسه، پس از ماده ۱۸۳ که شرایط صوری سفته را معین میکند، ماده ۱۸۴ مقرر میکند که در صورت نبودن یکی از موارد مندرج در ماده ۱۸۳، سند امضاء شده، سفته محسوب نمیشود.
همان طور که گفته شده است، اگرچه در قانون تجارت ایران در مورد سفته، به این امر اشاره نشده است که اگر یکی از مندرجات مذکور در ماده ۳۰۸ قانون رعایت نشود، نوشته مزبور مشمول مزایای سفته نمیشود، اما سفته فقط در صورتی مشمول مزایای مذکور در قانون تجارت است که موافق مقررات این قانون تنظیم شده باشد و از طرفی، اگرچه در مورد رعایت نکردن مندرجات قانونی سفته ضمانت اجرایی پیش بینی نشده، تبصره ماده ۳۱۹ قانون تجارت، سفتهای را که فاقد شرایط اساسی مذکور در قانون تجارت باشد، سند تجاری قلمداد نمیکند و مشمول مرور زمان اموال منقول میداند. در واقع اگر سفته مطابق مواد قانونی پر نشود، وجاهت قانونی ندارد.
سفته بدون نام
سفته بدون نام، حالتی دیگر از نحوه تنظیم سفته است. در این حالت، در تنظیم سند این امکان وجود دارد که بدهکار، سفتهای را که صادر میکند، بدون ذکر نام طلبکار به وی دهد که در این صورت فرد میتواند یا خودش برای گرفتن در سررسید اقدام یا این که آن را به دیگری حواله بدهد.
عبارت حواله کرد در سفته به شخص دارنده این اختیار را میدهد که بتواند سفته را به دیگری منتقل کند، ولی اگر حواله کرد، خط خورده شود، دارنده سفته نمیتواند آن را به دیگری انتقال دهد و تنها خود وی برای وصول آن اقدام کند، علاوه بر آن که میتواند با پشت نویسی آن را به شخص دیگری انتقال دهد.
پشت نویسی سفته
پشت نویسی سفته مانند چک برای انتقال سفته به دیگری یا وصول وجه آن است. اگر پشت نویسی برای انتقال باشد، دارنده جدید سفته دارای تمام حقوق و مزایایی میشود که به آن سند تعلق دارد.
انتقال سفته با امضای دارنده آن صورت میگیرد. همچنین دارنده سفته میتواند برای وصول وجه آن به دیگری وکالت دهد که در این صورت باید وکالت برای وصول قید شود.
سقف سفته
هر برگ سفته، سقف خاصی برای تعهد کردن دارد، مثلا اگر روی سفتهای درج شده باشد «ده میلیون ریال» یعنی آن سفته حداکثر برای تعهد یک میلیون تومان دارای اعتبار است و با آن نمیتوان به پرداخت بیش از یک میلیون تومان تعهد کرد.
تکالیف دارنده سفته
اگر متعهد سفته در سررسید از پرداخت مبلغ مندرج در آن امتناع کند، دارنده سفته مکلف است به موجب نوشتهای که واخواست یا اعتراض عدم تادیه نامیده میشود، ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ وعده سفته اعتراض خود را اعلام کند که برای واخواست به مجتمع قضایی مراجعه و نسبت به تنظیم و ارسال آن برای صادرکننده سفته اقدام میکند و از تاریخ واخواست سفته ظرف مدت یک سال برای کسی که سفته را در ایران صادر کرده و مدت ۲ سال برای کسانی که سفته را در خارج از ایران صادر کرده اند، طبق مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ قانون تجارت اقامه دعوی کند. در صورتی که دارنده سفته به تکالیف قانونی خود اقدام نکند، حق اقامه دعوی علیه پشت نویس، ضامن پشت نویس را ندارد و از امتیازات اسناد تجاری بهره مند نمیشود.
صدور سفته به چه شکل است؟
همانطور که توضیح دادیم باید سفته را بخرید. برای صدور آن نیز باید یکسری موارد رعایت شود تا سفته در مقام سند تجاری باقی بماند. در توضیحات حقوقی در مورد سفته معمولا عنوان می شود که اگر نکات صحیح در صدور سفته رعایت نشود سفته دیگر حکم یک سند تجاری را ندارد و تنها یک سند عادی در نظر گرفته می شود. در این صورت دیگر مزایای اسناد تجاری شامل آن سفته نخواهد بود. در ادامه به مراحل صحیح صدور یک سفته اشاره می کنیم.
مراحل صدور سفته
1 – نوشتن مبلغ مشخص
علاوه بر محدودیتی که در مورد مبلغ سفته وجود دارد باید مبلغ مورد نظر که قطعا کمتر یا برابر با سقف سفته است در سفته درج شود. مبلغ سفته باید به حروف نوشته شود تا از سو استفاده از سفته جلوگیری شود.
2 – تاریخ صدور سفته
طبق قانون اسناد تجاری تاریخ صدور سفته نیز باید در آن ذکر شود، در غیر این صورت سند ارزش تجاری نخواهد داشت. تاریخ مورد نظر باید روز و ماه و سال را در بر داشته باشد و به حروف هم نوشته شود.
3 – نام گیرنده در سفته
نام گیرنده که به عنوان طلبکار تعهد مورد نظر شناخته می شود در سفته نوشته شود. همانطور که توضیح دادیم اگر نامی در سفته ذکر نشود، هویت سفته در وجه حامل خواهد بود. برای امنیت بیشتر بهتر است حتما نامی در سفته نوشته شود.
4 – تاریخ پرداخت سفته
تاریخ پرداخت سفته را می توان مهمترین بخش از آن دانست. در صورتی که تاریخ پرداخت در سفته نوشته نشود، سفته در زمان حال قابل وصول و ادعا خواهد بود و شخص دارنده هر زمان می تواند برای دریافت مبلغ آن اقدام کند. بهتر است تاریخ پرداخت نیز شامل اعداد روز و ماه و سال (به عدد و حروف) باشد.
5 – امضا یا مهر صادرکننده سفته
با درج مهر یا امضای صادر کننده سفته، تعهد وی در قبال این سند تجاری آغاز می شود. نکته مهم در مورد امضا یا مهر سفته این است که این مورد و همه مواردی که پیشتر گفتیم باید توسط صادر کننده در سفته ذکر شود.
سفته چه کاربردهایی دارد؟
سفته از این جهت دارای انواع مختلفی است که برای کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. البته به این موضوع اشاره کردیم که در حال حاضر سفته بیش از هر چیز برای ضمانت مورد استفاده قرار می گیرد، اما سفته در بسیاری از موارد برای پرداخت وام، تضمین حسن انجام کار، مطالبه دینی و … مورد استفاده قرار می گیرد. البته در نهایت همه این موارد با یک نوع سفته قابل انجام است و سفته با ظواهر و انواع مختلف در واقع وجود ندارد.
انواع سفته
در ادامه به برخی از مهمترین کاربردهای سفته اشاره می کنیم:
سفته پرداخت کالا در معاملات
سفته تضمین اجرای تعهدات
سفته تضمین پرداخت اقساط وام
سفته استخدام و حسن انجام کار
انتقال سفته
آيا امکان انتقال سفته وجود دارد؟
در پایان باید به نکته بسیار مهمی در رابطه با سفته بپردازیم. آیا سفته هم مانند دیگر اسناد تجاری همچون چک قابلیت انتقال دارد؟
آريا وكيل پاسخ ميدهد: بله. در هر صورت سفته امکان انتقال دارد. در صورتی که نامی در سفته ذکر نشده باشد راه انتقال آن این است که حامل آن تغییر کند. سفته در دستان هرکس باشد به او منتقل شده است. در صورتی که در سفته نامی هم ذکر شده باشد می توان آن را پشت نویسی کرده و به شخص دیگری انتقال داد.
براي كسب اطلاعات بيشتر درباره سفته و قوانين استفاده از آن با آريا وكيل تماس بگيريد.
دوست دارید مقالات بیشتری درباره این موضوع در آریا وکیل منتشر کنیم؟
وکیل خوب به قوت قلب نیاز داره تا راهو ادامه بده لطفاً مارو لایک کنید
علاقه دیگران به این موضوع: 0 / 5. موکلان خوب ما که به ما نظر دادند: 0
اولین قوت قلب را برای ادامه راه به ما بده
4 پاسخ
مطلب كامل و بسيار مفيد بود. با سپاس فراوان
علیرضای عزیز بسیار ممنونیم که از نظر شما بهره بردیم. با افتخار با مقالات حقوقی جامعتر بعنوان مشاور حقوقی شما در کنارتان هستیم. با آریا وکیل همراه باشید.
سلام و وقت بخير. يك نفر از حدودا ٢٠ سال پيش از من يك سفته دارد و پشت سفته هم توسط ضامن ظهرنويسى شده. در حال حاضر گفته ميخواهد سفته را اجرا بگذارد. الان بعد از گذشت ٢٠ سال ميتواند پول سفته را از من بگيرد؟
طبق قانون تجارت، دارنده سفته بايستى تا ١٠ روز از تاريخ سررسيد سفته را واخواست نمايد تا بتواند از ويژگى هاى اسناد تجارى استفاده كند. دارنده سفته بايد ظرف يكسال از تاريخ واخواست سفته، عليه شخص ظهرنويس و صادر كننده سفته متضامنا دادخواست به دادگاه حقوقى بدهد و اگر به اين وظيفه قانونى عمل نكند، ديگر دعواى او عليه ظهرنويس مسموع نيست. اما پس از موعدهاى فوق، طبق قانون تجارت، مرور زمان دعواى مطالبه وجه سفته ٥ سال از تاريخ اعتراض يا آخرين اقدام قضايى است؛ لذا با گذشت ٢٠ سال از زمان تاريخ سفته و عدم اقدام به موقع عليه شما، شخص دارنده سفته نميتواند عليه شما اقدام كند بلكه بايد به دلايل ديگرى براى اثبات طلبش عليه شما استفاده كند.