خیانت در امانت

عناصر تشکیل دهنده جرم خيانت در امانت

همانطور که گفته شد، عنصر قانونی جرم خیانت در امانت در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ذکر شده و برای مرتکبین آن نیز مجازات حبس در نظر گرفته شده است.
عنصر مادی جرم خیانت در امانت نیز عبارت است از استعمال، تصاحب، اتلاف یا مفقود کردن مال مورد امانت که می‌تواند به شکل فعل یا ترک فعل باشد اما عمدتاً به صورت فعل است که در ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ آمده است.
استعمال: به معنای استفاده کردن از مال مورد امانت جرم است، برای مثال شخصی خودروی خود را به دوستش امانت می‌دهد تا در پارکینگ منزل خود از آن نگهداری کند، اما دوست وی از آن خودرو برای مسافرکشی استفاده می‌کند.
تصاحب: یعنی شخص امینی به جای انجام وظیفه‌اش، مال دیگری را از آن خود بداند و با آن طوری رفتار کند که دیگران گمان کنند او مالک مال است.
اتلاف: تلف یا نابود کردن مال مورد امانت، یکی دیگر از گونه‌های خیانت در امانت است.
مفقود کردن: امین بدون این که مال مورد امانت را تلف کند، موجب شود که دستیابی آن برای مالک غیر ممکن شود.

برای این که جرم خیانت در امانت تحقق یابد، شرایطی لازم است:
موضوع جرم باید مال یا وسیله تحصیل مال باشد.
مال امانی باید از سوی مالک یا متصرف قانونی به امینی سپرده شود.
مال به یکی از طرق قانونی و با شرط استرداد یا به مصرف معین رسانیدن، به امین سپرده شده باشد.
بین فعل مرتکب و ضرر مالک یا متصرف قانونی آن رابطه علیت برقرار باشد.

اما سومین عنصر تشکیل دهنده این جرم که همان عنصر معنوی تشکیل جرم است عبارت از سوءنیت عام و سوءنیت خاص است. سوءنیت عام به معنای انجام عمدی عمل تصاحب، استعمال، تلف یا مفقود کردن مال موضوع امانت و سوءنیت خاص به معنای قصد و اراده ورود ضرر به غیر است. بر این اساس، تعدی یا تفریط مال امانی همراه با سوءنیت موجب مسئولیت کیفری است. قانونگذار در ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، برای جلوگیری از فرار خائنین از مسئولیت به بهانه این که عقدی بین آنان و مالک یا متصرف مال منعقد نشده یا اینکه آن عقد، باطل بوده، خود را از محدوده عقود خارج کرده و سپرده شدن مال برای «هر کار با اجرت یا بی‌اجرت» را مبنای تحقق جرم خیانت در امانت دانسته است.

مجازات جرم خیانت در امانت

مجازات مرتکب جرم خیانت در امانت بر اساس ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، حبس از ۶ ماه تا سه سال است همچنین قانونگذار در ماده ۶۷۳ قانون یاد شده، برای سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضا، یک تا سه سال حبس تعیین کرده است.

طبق ماده 674 قانون مجازات اسلامی سال 92 ، مجازات جرم خیانت در امانت از قرار زیر است : “هر گاه اموال منقول یا اموال غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کارِ با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد ” .
این ماده از جمله مواد بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی است . مجازات تعزیری مجازاتی است که در نوع و میزان آن در شرع مشخص نشده است و قانون گذار آن را با نظر و دیدگاه خود تعیین کرده است.

خیانت در امانت در قانون جدید

خیانت در امانت در قانون جدید، مستفاد از ماده 673 قانون مجازات اسلامی جدید مصوب سال 1392 هرکس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوء استفاده نماید ، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد. همچنین در ماده بعدی یعنی ماده 674 تصریح گردیده است که هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هرکار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا ، براین بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آن ها را به ضرر مالکین یا متصرفین آن ها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از 6 ماه تا 3 سال محکوم خواهد شد با مقایسه میان قانون جدید و قانون قدیم معین می گردد که تنها تفاوت در تقنین این قانون اعمال گردیده است این است که این جرم را مشمول مرور زمان دانسته است .

در ماده 105 و 106 قانون مجازات اسلامی مقرر گردیده است که چنان چه تعقیب جرایم موجب تعزیر از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد مصرح در بندهای الف تا ث تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد مشمول مرور زمان می شود و از آن جایی که خیانت در امانت از جمله جرایم موجب تعزیر درجه 5 است به استناد بند پ ماده 106 مشمول مرور زمان می شود .

تبصره یک ماده 105 اقدام تعقیبی یا تحقیقی را اقدامی می داند که مقامات قضایی در اجرای یک وظیفه قانونی از قبیل احضار ، جلب ، بازجویی ، استماع اظهارات شهود و مطلعان انجام می دهد .

چنان چه چنین رسیدگی قرار اناطه صادر گردد، خیانت در امانت در قانون جدید، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعیت رای مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است شروع می شود.

تفاوت خیانت در امانت با سرقت و کلاهبرداری

جرم خیانت در امانت در زمره جرایم مقید است و رفتار مرتکب، منتهی به نتیجه خاصی می‌شود. بدین ترتیب ورود ضرر به مالک یا متصرف، بر اثر فعل مرتکب، لازمه تحقق خیانت در امانت است.
در کلاهبرداری، نتیجه جرم، بردن مال غیر است، در حالی که انتفاع کلاهبردار یا فرد مورد نظر وی از آن نیز شرط است اما در جرم خیانت در امانت، فقط ورود ضرر به مالک یا متصرف شرط است، حتی اگر خود خائن از مال منتفع نشده باشد.
در کلاهبرداری متهم با توسل به اقدامات متقلبانه، مال غیر را به دست می‌آورد، در صورتی که در جرم خیانت در امانت زیان‌دیده از جرم، با میل و رضای خود مال خود را در اختیار متهم می‌گذارد.
تفاوت جرم خیانت در امانت با سرقت نیز این است که در سرقت مرتکب مال غیر را به طور مخفی می‌رباید.

جرایم در حکم خیانت در امانت

در قوانین و مقررات حقوقی اصولاً اصطلاح «در حکم» زمانی اطلاق می‌شود که دو موضوع از حیث ماهوی و ارکان با یکدیگر متفاوت باشند، ولی قانونگذار به دلیل مصالحی یکی را از نظر مقررات و احکام تابع دیگری قرار می‌دهد. جرم خیانت در امانت به آن دسته از اعمال اطلاق می‌شود که منطبق با قانون مجازات اسلامی است اما مواردی یافت می‌شود که به اعمالی، جرایم در حکم خیانت در امانت اطلاق شده است.
جرایم در حکم خیانت در امانت عبارت است از «اعمال مجرمانه‌ای که قانونگذار ارتکاب آنها را به موجب قوانین متفرقه (غیر از قانون مجازات اسلامی) از نظر مجازات مشمول کیفر خیانت در امانت قرار داده است.»
این جرایم از حیث عناصر و ارکان جرم با خیانت در امانت موضوع ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی متفاوت است اما قانونگذار حکم و مجازات خیانت در امانت را بر آنها بار کرده است. مهمترین قوانینی که این اعمال در آنها ذکر شده، عبارت است از:

خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت.
خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک.
خیانت در امانت در قانون تجارت.
خیانت در امانت در قانون شرکت‌های تعاونی.

شرایط اعمال مجازات جرم خیانت در امانت

برای اینکه مجازات خیانت در امانت اعمال شود ، یک سری شرایط باید وجود داشته باشد . از جمله شرایط اعمال مجازات جرم خیانت در امانت می توان به موارد زیر اشاره کرد :
– طبق این ماده برای اینکه مجازات جرم خیانت در امانت رخ دهد فرقی نمی کند که مال امانی ( مالی که به امانت داده شده است ) منقول باشد یا غیر منقول باشد ، چک باشد یا سفته ، مهم این است که مال به عنوان امانت در دست دیگری باشد .

– مورد دوم اینکه فرقی ندارد مال امانی بابت چه موضوعی به امانت داده شود . برای مثال فرقی ندارد که شما مالی با نامه اجاره به دیگری امانت دهید یا با نام ضمانت یا رهن یا برای وکالت .

– فرقی ندارد که مال امانی برای انجام کاری است یا خیر یا اگر برای انجام دادن یک کار به امانت داده شده است فرقی ندارد که بابت آن کار اجرت پرداخت می شود یا خیر .

– اگر مال امانی هر یک از موارد بالا باشد ( مثلا چک امانی ) همین که در موقع مطالبه صاحب مال مسترد نشود و یا امانت دار آن را به ضرر مالک استعمال ، تصاحب ، تلف و یا مفقود کند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شود.

براى كسب اطلاعات بيشتر درباره خيانت در امانت و همچنين مشاوره رايگان با وكيل متخصص دعاوى خيانت در امانت با آريا وكيل تماس بگيريد.

سوالات متداول

١. آیا مطالبه وجه چکی که به امانت داده شده است خیانت در امانت محسوب میشود؟
بله در صورتیکه چک به صورت امانت داده شده باشد نمیتوان برای وصول آن اقدام کرد و در این صورت خیانت در امانت قابل اثبات است.
٢. برای اینکه قصد امانت دادن مالی را داشته باشیم باید حتما امانت نامه تنظیم شود؟
خیر امانت دادن یک مال به فردی به هر لفظ و قیدی امکان پذیر است و نیازی به امانت نامه نمیباشد.
٣. اگر مرد اقدام به جابجایی و تصرف در جهیزیه زن کند خیانت در امانت میباشد؟
خیر جهیزیه زن به دلیل اینکه متعلق به خود میباشد و به امانت به مرد داده نشده است خیانت در امانت نخواهد بود.
٤. آیا امانتی بودن چک را میتوان با شهادت شهود اثبات کرد؟
در صورتیکه با شهادت شهود علم قاضی تبدیل به یقین شود و محرز شود که چک امانت بوده است قابل اثبات است که معمولا صرف شهادت شهود کافی نخواهد بود.